کلر با فرمول شیمیایی Cl یکی از مهم ترین عناصر شیمیایی است. این عنصر با عدد اتمی 17 و جرم اتمی میانگین 35.45 در گروه 17 و دوره 3 جدول تناوبی قرار گرفته است. نام این عنصر از واژه یونایی chloros به معنای سبز کم رنگ گرفته شده است. عنصر کلر با رنگ زرد مایل به سبز می باشد که بسیار فرار است. این عنصر با خاصیت اکسیدکنندگی بالا و توانایی از بین بردن انواع باکتری ها، قارچ ها و میکروب ها در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.
کلر به صورت طبیعی در حالت گاز در طبیعت یافت می شود و از مهمترین کاربردهای آن می توان به گندزدایی و تصفیه آب اشاره نمود. کلر جزو عناصر الکترونگاتیو می باشد و میزان الکترونگانیتیوی آن برابر 3.16 است. گاز کلر در حدود 2.5 برابر از هوا سنگین تر می باشد و بوی نامطبوعی دارد. این گاز بسیار سمی بوده و برای سلامت انسان خطرناک است و می تواند منجر به بروز مشکلات تنفسی و حتی مرگ شود. به همین دلیل استفاده از کلر در محیط های بسته ممنوع است. کلر به دلیل ناپایداری و فرار بودن قابلیت نگهداری فقط در مخازن مخصوص را دارد. نقطه جوش 34 درجه سانتیگرادی کلر باعث شده تا امکان مایع کردن آن در محیطی با فشار بالاتر از جو فراهم شود.
تاریخچه کلر
کلر برای اولین بار در سال 1774 توسط کارل دابلیو شل کشف گردید اما توسط همفری دیوی در سال 1810 به عنوان عنصر شناخته شد. از کلر به عنوان ضدعفونی کننده آب در سال 1897 برای اولین بار استفاده شد. از ابتدای قرن بیستم به بعد کلر به عنوان ضدعفونی کننده به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفت.
کاربرد کلر
کلر به دلیل خاصیت های گندزدایی و سفیدکنندگی بسیار بالایی که دارد بسیار مورد توجه قرار گرفته و در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. کلر به دلیل خاصیت اکسیدکنندگی بالایی که دارد با مواد آلی و میکروارگانیسم ها واکنش نشان می دهد و سبب حذف آلودگی های موجود در آب می شود. همچنین باعث از بین رفتن رنگ و بوی نامطبوع آب می شود. کلر در اشکال مختلف مانند هیپوکلریت کلسیم و هیپوکلریت سدیم در تصفیه آب مورد استفاده قرار می گیرد که با توجه به شرایط آب هر کدام کاربرد خودشان را دارند. در هنگام استفاده از کلر باید بسیار دقت کرد چون مقدار کلر باید متناسب با حجم آب و میزان آلودگی آن باشد چرا که می تواند باعث مسمومیت آب و تغییرات زیاد در ph آب شود. برای افزودن کلر به آب معمولا از دستگاه کلرزن استفاده می گردد تا به صورت دقیق مقدار تعیین شده کلر با آب ترکیب گردد.
به طور کلی کاربرد کلر شامل موارد زیر است:
- گندزدایی از فاضلاب های صنعتی و بهداشتی
- ضدعفونی و پاکسازی آب استخرهای شنا
- تولید انواع مواد ضدعفونی کننده
- استفاده از کلر در صنایع نساجی
- استفاده در تولید پلاستیک و فرآورده های نفتی
- تولید مواد سفید کننده
- تصفیه آب شرب
- استفاده از کلر در صنایع تولید مواد غذایی
- و….
انواع کلر
کلر به صورت ترکیبات مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این عنصر در اشکال فیزیکی مختلف در دسترس قرار دارد. اما بیشترین استفاده آن در تصفیه آب استخرها می باشد در ادامه به توضیح چند مورد از انواع ترکیبات کلر خواهیم پرداخت:
هیپوکلریت سدیم (آب ژاول)
آب ژاول یا همان وایتکس که با نام علمی هیپوکلریت سدیم شناخته می شود که به صورت مایع در مصارف خانگی و صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب به دلیل خاصیت سفیدکنندگی و ضدعفونی کنندگی بالایی که دارد در صنایع نساجی و رنگرزی و کاغذ سازی مورد استفاده قرار می گیرد. برای تاثیر هر چه بیشتر آب ژاول بهتر است قبل از استفادهph آب کاهش داده شود. البته هیپوکلریت سدیم به نوبه خود باعث کاهش ph آب می شود و پس از استفاده باید جهت افزایش ph اقدام گردد. هیپوکلریت سدیم به صورت مایع در دسترس است و استفاده از آن بدون ماسک و دستکش می توان برای سلامتی زیان آور باشد.
هیپوکلریت کلسیم
هیپوکلریت کلسیم یکی دیگر از انواع کلر می باشد که به صورت پودر و قرص موجود می باشد و جهت تصفیه آب استخر به راحتی می توان از آن استفاده نمود. این نوع از کلر دارای خاصیت اکسیدکنندگی و واکنش پذیری بالایی می باشد و بهتر است از سایر مواد شیمیایی جدا نگه داشته شود. هیپوکلریت کلسیم نیز باعث کاهش ph آب می شود و پس از اتمام عملیات تصفیه آب بهتر است ph آب مجددا اندازه گیری شود و در صورت نیاز نسبت به افزایش آن اقدام گردد.
دی اکسید کلر
از دیگر ترکیبات مورد استفاده کلر جهت گندزدایی آب استخرها، دی اکسید کلر می باشد که به صورت ژل یا قرص تولید می گردد. این ترکیب دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی بالایی است ولی به دلیل هزینه بالای آن استفاده از آن چندان مرسوم نیست.
اسید هیپوکلرو
این ترکیب از کلر اصلی ترین نوع آن برای ضدعفونی و گندزدایی آب استخرها و تصفیه خانه ها می باشد که به صورت گاز مورد استفاده قرار می گیرد. اسید هیپوکلرو با نام کلر آزاد نیز شناخته می شود و برخلاف سایر انواع کلر، این گاز موجب افزایش خاصیت اسیدی آب می گردد و باید پس از اتمام عملیات گندزدایی نسبت به حذف ترکیبات جانبی باقی مانده اقدام گردد. این گاز قابلیت اشتعال بالایی دارد و برای نگهداری آن از کپسول های مخصوص استفاده می گردد.
تولید کنندگان کلر در ایران
تولید کنندگان کلر در ایران توانایی تولید انواع کلر را دارا می باشند و از کیفیت خوبی برخوردار هستند در این قسمت به معرفی تعدادی از شرکت های تولیدکننده کلر خواهیم پرداخت.
کلر پارس تبریز
کلر ایرانی پارس تبریز به صورت پودر، قرص و گانول تولید و عرضه می شود. این محصول دارای عملکردی پایدار و اثرگذاری مطلوب می باشد که اثرات بد و نامطلوب را در پی ندارد. تولیدات این شرکت به صورت گسترده برای ضدعفونی آب استخرها مورد استفاده قرار می گیرد. این محصول در ضدعفونی کردن آب عملکرد بسیار خوبی از خود نشان داده و می تواند به سرعت باکتری ها و قارچ ها را نابود سازد.
کلر نیروکلر اصفهان
محصول تولیدی شرکت نیروکلر اصفهان علاوه بر قابلیت ضدعفونی کردن آب و از بین بردن باکتری ها، دارای محلول جلبک کش نیز می باشد. علاوه بر این یکی دیگر از مزایای این شرکت این است که حاوی مواد شفاف کننده آب است و این قابلیت را دارد تا برخی ذرات و زباله های ریزی را که در داخل آب هستند مانند جلبک های ریز و پوست مرده را به آسانی نابود می سازد. کلر ساخت شرکت نیروکلر اصفهان می تواند میزان ثابتی از قدرت ضدعفونی کنندگی را فراهم آورد و آب را تا مدت بیشتری پاک نگه دارد. به دلیل استفاده از اسید سیانوریک در به عنوان تثبیت کننده کلر، می تواند به حفظ کلر نیز کمک شایانی نماید.
کلر کلران سمنان
تولیدات کلران اصفهان یکی از بهترین گزینه ها برای استفاده در استخرها می باشد چرا که قابلیت ضدعفونی با سرعت بالا را ارائه می نماید و برای محل هایی که به صورت روزانه و مستمر باید ضدعفونی و گندزدایی بشوند عملکرد مطلوبی دارد. کلر ساخت کلران سمنان به صورت محلول تولید می گردد و با حل شدن به صورت آهسته در آب استخر می تواند مدت طولانی تری از آب استخر محافظت نماید. این محصول اثرات نامطلوب در آب ایجاد نمی کند.